1. Czym jest zakaz konkurencji przy stosunku pracy?

Zakaz konkurencji jest umową, na podstawie której pracownik zobowiązuje się względem pracodawcy do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej. Aby umowa taka była skuteczna musi być zawarta pod rygorem nieważności w formie pisemnej.

Może ona stanowić odrębny od umowy o pracę dokument (odrębna umowa) albo może stanowić część umowy o pracę. W przypadku gdy umowa o zakazie konkurencji jest częścią umowy o pracę powinna zostać wyraźnie wyodrębniona, np. poprzez osobny paragraf traktujący jedynie o zakazie konkurencji.

2. Dlaczego w umowach o pracę zawarte jest postanowienie o zakazie konkurencji?

Z uwagi na dużą konkurencję na rynku pracodawcy poprzez zawieranie umowy o zakazie konkurencji zabezpieczają w ten sposób swoje interesy.

Za konkurenta uznawany jest przedsiębiorca wykonujący taką samą lub podobna działalność
w stosunku do działalności wykonanej przez pracodawcę. Umowa o zakazie konkurencji powinna wskazywać zakres zakazu poprzez dookreślenie co jest uważane za działalność konkurencyjną, np. poprzez wskazanie jej rodzaju (np. działalność w sektorze bankowym) itp.

Umowa o zakazie konkurencji powinna w swej treści wskazywać również zakres terytorialny. Jeśli np. pracodawca prowadzi działalność lokalną, bezpodstawne będzie wprowadzenie zakazu konkurencji na terytorium całego kraju.

3. Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy

Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może zostać zawarta jedynie z takim pracownikiem, który podczas trwania umowy o prace miał dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, np. pracownik miał dostęp do dokumentów zawierających tajemnicę przedsiębiorstwa.

Aby umowa zawierająca zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy była skuteczna musi zawierać w swej treści:

1) wskazanie okresu na jaki ma obowiązywać – jest to obowiązkowy element umowy, bo jego brak powoduje nieważność zakazu konkurencji,

2) określenie wysokości odszkodowania – zakaz konkurencji może być wykonywany jedynie za odszkodowaniem, którego wysokość nie może być niższa niż 25% wynagrodzenia za okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Odszkodowanie może być wypłacane w systemie ratalnym, bądź jednorazowo w całości.

Ważne jest, aby przy podpisywaniu umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy zwrócić uwagę czy w umowie zostało zawarte postanowienie o karze umownej w wypadku naruszenia w/w zakazu.

4. Kiedy wygasa zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy?

Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy oczywiście wygasa po upływie wskazanego
w umowie terminu. Jednak może wygasnąć także w sytuacji, kiedy ustaną przyczyny uzasadniające ten zakaz, np. pracodawca zmieni profil prowadzonej przez siebie działalności. Zakaz konkurencji ustaje także w przypadku braku zapłaty należnego byłemu pracownikowi odszkodowania za wywiązywanie się z w/w umowy.

Warto tutaj wspomnieć, że sam kodeks pracy nie wskazuje maksymalnego czasu, na jaki może zostać zawarty zakaz konkurencji. Trzeba jednak pamiętać, że umowa jest zawierana na określony przez prawodawcę cel – ochronę ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Dlatego nie będzie zgodne z prawem zawarcie umowy o zakazie konkurencji na czas nieokreślony lub czas, który de facto uniemożliwiłby pracownikowi powrót do branży.

5. Jednostronne rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji

Obowiązujące przepisy Kodeksu pracy nie odnoszą się do dopuszczalności zawarcia w umowie konkurencyjnej postanowienia o możliwości jednostronnego rozwiązania umowy. Tym samym można wywieść, iż nie jest to sprzeczne z naturą tego stosunku zobowiązaniowego i zasadami jakimi kieruje się prawo pracy, co potwierdził Sąd Najwyższy w sprawie I PK 237/11.

6. Rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji

Umowa o zakazie konkurencji może być rozwiązana za porozumieniem stron lub przez sąd na wniosek jednej ze stron. Sąd może rozwiązać umowę, jeśli uzna, że jest ona nieproporcjonalna w stosunku do interesów strony, która ją zawarła lub jeśli jej egzekwowanie jest sprzeczne
z dobrymi obyczajami. W przypadku, rozwiązania umowy przez sąd, strona, która ją zawarła, może być zobowiązana do zapłaty odszkodowania na rzecz strony, która doprowadziła do jej rozwiązania.

7. Stan faktyczny sprawy

Do naszej Kancelarii trafiła sprawa, w której Klient, początkowo zatrudniony na podstawie umowy o pracę na okres próbny, a następnie na podstawie umowy o pracę na czas określony zawarł odrębną umowę z pracodawcą, na podstawie, której zobowiązał się, iż w trakcie trwania stosunku pracy, a także przez okres 24 miesięcy po jego ustaniu, powstrzyma się od podejmowania działalności konkurencyjnej. Z tytułu obowiązującej umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy pracodawca obowiązał się wypłacać naszemu Klientowi odszkodowanie przez okres 24 miesięcy po ustaniu stosunku pracy.

Nasz Klient, przestrzegając zakazu konkurencji, nie aplikował na stanowiska powiązane
z działalnością byłego pracodawcy oraz powstrzymał się od świadczenia usług stanowiących działalność konkurencyjną. Robił to dobrowolnie, gdyż był świadomy wysokości kwoty kary umownej, o której stanowiła umowa o zakazie konkurencji, a jaką musiałby zapłacić za naruszenie zakazu. W pewnym momencie jednak pracodawca jednostronnie zaprzestał wypłacania należnego odszkodowania. Klient stał na stanowisku, iż umowa o zakazie konkurencji nie została skutecznie rozwiązana, ponieważ nie dostał od byłego pracodawcy pisma, z którego wynikałoby, że pracodawca zwalnia naszego Klienta od obowiązku niepodejmowania działań konkurencyjnych. Ponadto z przedstawionych przez drugą stronę postępowania dowodów wynikało, że zostały one antydatowane, co dzięki bezbłędnie przeprowadzonemu postępowaniu dowodowemu Kancelarię Prawno-Finansową PARTNERZY udało się wykazać.

Mimo przestrzegania zakazu pracodawca nie wypłacił naszemu Klientowi odszkodowania z tego tytułu. W związku z tym Kancelaria wystosowała do pracodawcy wezwanie do zapłaty tytułem zadłużenia z umowy o zakazie konkurencji. W odpowiedzi na wezwanie pracodawca uznał żądanie Naszego Klienta za bezpodstawne. Wobec bezprawnych działań podejmowanych przez byłego pracodawcę Kancelaria wniosła powództwo o zapłatę odszkodowania z tytułu umowy o zakazie konkurencji w postępowaniu upominawczym.

Sprawa zakończyła się dla Naszego Klienta sukcesem dzięki wykazaniu przez Kancelarię niezbitych i spójnych dowodów, wykazujących nielojalność i sfabrykowanie dowodów przez pracodawcę. Dzięki profesjonalnemu przygotowaniu sprawy przez prawników Kancelarii Prawno-Finansowej PARTNERZY Sąd uznał zasadność powództwa  i wyrokiem zasądził od pracodawcy na rzecz Naszego Klienta dochodzoną kwotę.

Podstawa prawna:

1)      Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1465).

Stan prawny na dzień: 16.02.2024 r.